Corona virüsü tedavisi üzerinde çalÄ°ÅŸma yürüten Prof. Dr. Ercüment OvalÄ°,  “Bilimsel verilere göre ÅŸu an elimizdeki en etkili tedavi ile karÅŸÄ° karÅŸÄ°ya olduÄ�umuzu belirtmek istiyorum” dedi. Bakan Varank’Ä°n sorusu üzerine Prof. Dr. Ercüment OvalÄ°, “AslÄ°nda bu çok klasik bir tedavi, gerçekten iÅŸe yarayabilir. Ama yüzde yüz mü, bu sorunun cevabÄ°nÄ° önümüzdeki birkaç haftada verebileceÄ�im” ifadelerini kullandÄ°.
TÜBÄ°TAK, Youtube kanalÄ° üzerinden “COVID-19 Türkiye Platformu AÅŸÄ° ve Ä°laç GeliÅŸtirme” BaÅŸlÄ°klÄ° bir sanal konferans gerçekleÅŸtirdi. Çok sayÄ°da bilim insanÄ°n corona virüsü ilgili çalÄ°ÅŸmalarÄ°nÄ° sunduÄ�u konferansa, Sanayi ve Teknoloji BakanÄ° Mustafa Varank da katÄ°ldÄ° ve bilim insanlarÄ°na sorularÄ°nÄ° yöneltti.

EBOLA, SARS, MERS VE H1N1 TEDAVÄ°LERÄ°NDE ETKÄ°N OLMUÅŸTU

Laboratuvarda bir süredir ekibi ile birlikte corona virüsüne karÅŸÄ° tedavi çalÄ°ÅŸmalarÄ°nÄ° sürdüren AcÄ°badem Labcell Hücresel Tedavi LaboratuvarÄ° sorumlusu Hematoloji UzmanÄ° Prof. Dr. Ercüment OvalÄ°, “Bilimsel verilere göre ÅŸu an elimizdeki en etkili tedavi ile karÅŸÄ° karÅŸÄ°ya olduÄ�umuzu belirtmek istiyorum. Bu, ‘Konvelsan plazma’ dediÄ�imiz insanlarÄ°n çok kÄ°sa sürede hayatÄ°na dokunabilecek bir tedavi metodu.
Konvelsan plazma dediÄ�imiz ÅŸey, baÄ�Ä°ÅŸÄ°k insanlarÄ°n kanÄ°nÄ°n diÄ�er insanlarÄ°n tedavisi için kullanÄ°lmasÄ°. Bu metot, EBOLA verisine baktÄ°Ä�Ä°mÄ°z zaman etkili oldu ve emniyetli olduÄ�unu görüyoruz. Ä°nfluenza çalÄ°ÅŸmalarÄ°nda aynÄ° sonuçlarÄ° görüyoruz. H1N1 verileri de aynÄ° ÅŸekilde emniyetli ve etkili olduÄ�unu gösteriyor. SARS ve MERS verisi özellikle erken kullanÄ°mda etkili ve emniyetli olduÄ�unu gösteriyor. Ve son olarak da COVÄ°D-19’da yapÄ°lan çalÄ°ÅŸmalar ileri seviyedeki hastalarda dahi etkin ve  emniyetli olduÄ�unu gösteriyor” dedi.

“ÇALIÅŸMALARI ‘ÇOK ACÄ°L’ VE ‘UZUN VADELÄ°’ OLARAK Ä°KÄ° GRUBA AYIRMALIYIZ”

KonuÅŸmasÄ°na yapÄ°lan çalÄ°ÅŸmalarÄ°n organizasyonu ile ilgili bir öneri yaparak baÅŸlayan Prof. Dr. Ercüment OvalÄ°, “Önce bir önerim olacak, bu önerim hem Türkiye SaÄ�lÄ°k Enstitüleri BaÅŸkanlÄ°Ä�Ä° (TÜSEB) hem TÜBÄ°TAK hem de bakanlÄ°klara olacak. ÇalÄ°ÅŸmalarÄ°mÄ°zÄ° bir kere iki gruba ayÄ°rmak zorundayÄ°z. Bir tanesi çok acil olacak çalÄ°ÅŸmalar, yani önümüzdeki birkaç ay içinde sonuçlarÄ° hastalara dokunacak olan çalÄ°ÅŸmalar ve uzun vadeli çalÄ°ÅŸmalarÄ°n ikiye bölünerek dizayn edilmesi gerekiyor.
Bir de benim tüm bu çalÄ°ÅŸmalar esnasÄ°nda gördüÄ�üm çok önemli bir ÅŸey daha var. Temel bilimciler, ayrÄ° çalÄ°ÅŸÄ°yor klinisyenler ayrÄ° çalÄ°ÅŸÄ°yor ve aslÄ°nda klinisyenlere son derece önemli bazÄ° noktalarda ihtiyaç var. Bir örnek vermek istiyorum,  hastalarÄ°mÄ°z virüsün meydana getirdiÄ�i reaskiyon nedeni ile nefes alamadÄ°klarÄ° için kaybediliyor. Ä°çeriye çok güçlü bir ÅŸekilde oksijen verip, akciÄ�erin zarÄ° içerisinde meydana gelmiÅŸ ince, jelimsi tabakayÄ° aÅŸmaya çalÄ°ÅŸÄ°yorlar. Öncelikle klinisyenlerin bu jelimsi tabakanÄ°n ortadan kaldÄ°rÄ°lmasÄ° konusunda çok önemli desteÄ�e ihtiyaçlarÄ° var. Virüsü durdurmak çok önemli ama önce oksijeni daha iyi içeriye nasÄ°l alabiliriz, bunun hÄ°zla çalÄ°ÅŸÄ°lmasÄ° lazÄ°m. Çünkü entübasyonu olan hastalarÄ°mÄ°zÄ°n en acil buna ihtiyacÄ° var. Bu oksijen içeriye daha iyi nasÄ°l verilebilir? Jel nasÄ°l daÄ�Ä°tÄ°labilir? Bunun ÅŸimdi hiç konuÅŸulduÄ�unu görmüyorum, mutlaka tartÄ°ÅŸÄ°lmasÄ° gereken ya da çalÄ°ÅŸmalarda klinisyenler ile temel bilimcilerin tartÄ°ÅŸabilecekleri modellerin geliÅŸtirilmesi gerektiÄ�ine inanÄ°yorum” ÅŸeklinde konuÅŸtu.
“MEVCUT TEDAVÄ°LERÄ°N HÄ°ÇBÄ°RÄ° ÖLÜM HIZINI DEÄ�Ä°ÅŸTÄ°RMÄ°YOR”
Bir baÅŸka önemli noktanÄ°n ise,  bu süreçte yapÄ°lan  mevcut tedavilerinin hiçbirinin ölüm hÄ°zÄ°nÄ° deÄ�iÅŸtirmediÄ�i olduÄ�unu vurgulayan OvalÄ°, “Yani bugün için uygulanan tedavilerin, AralÄ°k ayÄ°nda baÅŸlayan bu enfeksiyonda bu kadar tedavi deÄ�iÅŸikliÄ�ine raÄ�men, bugün geldiÄ�imiz noktada dünyada ölüm hÄ°zlarÄ°nÄ°n deÄ�iÅŸmediÄ�ini görüyoruz. Bu da mevcut tedavilerin iÅŸe yaramadÄ°Ä�Ä°nÄ°, daha acil bir ÅŸeye gereksinim olduÄ�unu gösteriyor. Bir baÅŸka nokta, bir ülke bir virüs ile savaÅŸmak istiyorsa, öncelikli olarak bu virüsü izole edebilmeli ve çoÄ�altabilmeli. Türkiye’de BSL 3 ve BSL 4 laboratuvarÄ°mÄ°z maalesef yok. En kÄ°sa sürede organize edilmeli ve kurulmalÄ°. BSL 3 laboratuvarÄ° ise bizde var, bir TÜBÄ°TAK’ta var bir de sanÄ°yorum Ankara’da vardÄ° diye biliyorum. Bu laboratuvarlarÄ°n sayÄ°sÄ° hÄ°zla artÄ°rÄ°lmalÄ°. Bu çok önemli bir nokta” dedi.
PLAZMA TEDAVÄ°SÄ° ÇOK KISA SÜREDE Ä°NSANLARIN HAYATINA DOKUNABÄ°LÄ°R
OvalÄ°, ekibi ile birlikte 5 ayrÄ° konuda yaptÄ°Ä�Ä° çalÄ°ÅŸmalarÄ° ÅŸu ÅŸekilde anlattÄ°:
“Bundan sonra da biz ne yapacaÄ�Ä°z bunlardan bahsetmek istiyorum. Bizim 5 ayrÄ° konuda çalÄ°ÅŸmamÄ°z var ama bundan bir tanesi son derece önemli. Biri aÅŸÄ° geliÅŸtirmesi, ekibim Türkiye’deki tek canlÄ° virüsü izole edip üretmeye çalÄ°ÅŸan bir grup.  BildiÄ�im kadarÄ°yla baÅŸka virüs üretimine çalÄ°ÅŸan bir grup yok ki virüsün üretilmesi bu virüse antikor geliÅŸtirilmesi. Ve bu virüs üzerinde yapÄ°lacak çalÄ°ÅŸmalarÄ°n, bilgisayar modellemesinin ötesinde faydasÄ° olacaÄ�Ä°nÄ° düÅŸünüyorum. Bir diÄ�er yaptÄ°Ä�Ä°mÄ°z ÅŸey, kök hücrelerin bu anlamda kullanÄ°lmasÄ° ve molekülünün klinikteki ekinliÄ�inin test edilmesini içeren çalÄ°ÅŸmalar ama en çok önem verdiÄ�imiz ve bugün anlatmak istediÄ�im konu ile ilgili yani ‘Konvelsan plazma’ dediÄ�imiz insanlarÄ°n çok kÄ°sa sürede hayatÄ°na dokunabilecek bir tedavi metodundan bahsetmek istiyorum.
ÅŸimdi öncelikle neden konvelsan plazma? HayatÄ°mÄ°z için neden önemli biraz ondan bahsetmek istiyorum. Bir kere konvelsan plazma dediÄ�imiz baÄ�Ä°ÅŸÄ°k insanlarÄ°n kanÄ°nÄ°n diÄ�er insanlarÄ°n tedavisi için kullanÄ°lmasÄ° 18. YüzyÄ°lÄ°n sonlarÄ°na dayanmakta. EBOLA verisine baktÄ°Ä�Ä°mÄ°z zaman etkili oldu ve emniyetli olduÄ�unu görüyoruz. Ä°nfluenza çalÄ°ÅŸmalarÄ°nda aynÄ° sonuçlarÄ° görüyoruz. H1N1 verileri aynÄ° ÅŸekilde emniyetli ve etkili olduÄ�unu gösteriyor. SARS ve MERS verisi özellikle erken kullanÄ°mda etkili ve emniyetli olduÄ�unu gösteriyor ve son olarak da COVÄ°D-19’da yapÄ°lan çalÄ°ÅŸmalar ileri seviyedeki hastalarda dahi etkin ve  emniyetli olduÄ�unu gösteriyor. DolayÄ°sÄ°yla bugün baktÄ°Ä�Ä°mÄ°zda,  ÅŸu anki profil açÄ°sÄ°ndan baktÄ°Ä�Ä°mÄ°zda, mevcut tedavilere göre daha az yan etkiye ve muhtemelen test edilmediÄ�i için, karÅŸÄ°laÅŸtÄ°rÄ°lan bir çalÄ°ÅŸma olmadÄ°Ä�Ä° için onlardan daha etkili olduÄ�unu söyleyebiliriz”
TEDAVÄ°NÄ°N ÇÖZÜMÜ OLAN YAN ETKÄ°LERÄ° VAR
Bu tedavinin de  bazÄ° yan etkileri  olduÄ�unu dile getiren OvalÄ°, bu etkilerin çözümlerinin de olduÄ�unu vurgulayarak, “En önemli yan etkilerden biri SARS ve MERS’de yapÄ°lan çalÄ°ÅŸmalarda, bu plazmayÄ° insanlara infuze ettikten sonra enfeksiyonun aktive olabilmesi  gibi bir yan etki. Ä°kincisi bir baÅŸka insanÄ°n plazmasÄ°nÄ° tedavi için kullandÄ°Ä�Ä°nÄ°zda iÅŸlerin immün yanÄ°tÄ° gecikebiliyor. Ä°nfuze edilen plazmanÄ°n içindeki antikorlarÄ°n hastanÄ°n akciÄ�erlerinde yeni lezyonlara sebep olabilmesi söz konusu ve yeterli miktarda antikor verebilmek için yüksek miktarda plazma infuze ettiÄ�inizde ise akciÄ�erde bizim TACO adÄ°nÄ° verdiÄ�imiz transfüzyon ile iliÅŸkili kalpte yüklenmeye neden olmasÄ° ile birlikte, kalp yetmezliÄ�ini artÄ°rabiliyor, enfeksiyon bulaÅŸtÄ°rabiliyorsunuz.  Ve son olarak alerji.
Peki bu yan etkileri kontrol edebilir miyiz? Evet tabii ki edebiliriz. Bunun  birinci yolu, infuze ettiÄ�imiz plazmanÄ°n içindeki antikor çeÅŸitliliÄ�inin fazla ve yüksek olmasÄ°. Ä°kinci problem, GecikmiÅŸ ümmin yanÄ°t. Sözünü ettiÄ�imiz plazmanÄ°n içindeki antikorlar akciÄ�erde yeni hasarlar yaratabilir ama bunu önlemek de son derece kolay. EÄ�er bu plazmalar erkeden ya da hiç doÄ�um yapmamÄ°ÅŸ kadÄ°nlardan hazÄ°rlandÄ°Ä�Ä° takdirde bu sorun da aÅŸÄ°labiliyor. Bir diÄ�er problem aÅŸÄ°rÄ° miktarda antikoru vermek istiyorsanÄ°z yüksek seviye vermek zorundasÄ°nÄ°z ve entübe durumdaki kalp yetmezliÄ�i geliÅŸmiÅŸ hastalarda bu kadar yüksek plazma sorun yaratabiliyor. Bu durumda verdiÄ�imiz plazma mutlaka konsantre, düÅŸük seviyeli olmalÄ°. Enfeksiyon bulaÅŸÄ° aÄ�Ä°r durumda zaten bir grup enfeksiyon ile savaÅŸÄ°yor, yeni bir enfeksiyon bulaÅŸtÄ°rma ÅŸanssÄ°zlÄ°Ä�Ä°nÄ° vermemelisiniz. Bu durumda da plazmalarÄ°n verilmeden önce patojen olarak tüm viral ya da bakteriyel yük açÄ°sÄ°ndan inaktive edilmesi son derece önemli.
Hemoliz (Hemoliz, hemolitik anemidir. Hemolitik anemi, dÄ°ÅŸ veya iç olabilir. KÄ°rmÄ°zÄ° kan hücreleri, tüm vücuda kalbinizden akciÄ�ere kadar oksijen taÅŸÄ°ma gibi önemli bir misyona sahiptir. KÄ°rmÄ°zÄ° kan hücrelerini, kemik iliÄ�i yapar. Kemik iliÄ�i, kÄ°rmÄ°zÄ° kan hücrelerini yapmayÄ° bÄ°raktÄ°Ä�Ä°nda hemolitik anemi ortaya çÄ°kar. Yani kÄ°rmÄ°zÄ° kan hücreleri olmasÄ° gereken ömürlerini tamamlamadan hasara uÄ�rayÄ°p yÄ°kÄ°lÄ°rsa Hemoliz denilen Hemolitin Anemi meydana gelir) de önemli olabilir çünkü zaten anemisi meydana gelmiÅŸ bir hastada yeni bir hemoliz anemiyi derinleÅŸtirecek. Bu durumda  infuze ettiÄ�imiz plazmalarÄ°n içindeki kan gruplarÄ°na karÅŸÄ° olan antikorlarÄ°n da kontrol edilmiÅŸ, belli bir miktarÄ°n altÄ°nda olmasÄ° gerekiyor. Alerji ise Allah’tan çok sorun deÄ�il” ifadelerini kullandÄ°.
HIZLA DONÖR ÇAÄ�RISI YAPILMALI
Bu tedavi yönteminin uygulanmasÄ° için hÄ°zla donör çaÄ�rÄ°sÄ° yapÄ°lmasÄ° gerektiÄ�ine dikkat çeken OvalÄ°, sözlerine ÅŸöyle devam etti:
“Bu durumda biz eÄ�er doÄ�ru bir konvelsan plazma tedavisi yapacak isek havuzlanmÄ°ÅŸ, içindeki antikorun 1/300’den daha yüksek olan, içinde elektrositlere karÅŸÄ° antikor miktarÄ°nÄ°n düÅŸük olduÄ�u, patojen free ve konsantre bir plazmaya ihtiyacÄ°mÄ°z var. Hepimiz biliyoruz dün itibarÄ°yla SaÄ�lÄ°k BakanlÄ°Ä�Ä°mÄ°z hÄ°zla bu tedaviyi onayladÄ°. Biz bu açÄ°dan son derece mutluyuz ve bir de genelgenin arkasÄ°nda dikkat edilmesi gereken noktalarÄ° yazdÄ°. ÅŸimdi, bakanlÄ°Ä�Ä°mÄ°zÄ°n bu ÅŸartlarÄ° oluÅŸtururken ÅŸunu göz önüne aldÄ°Ä�Ä°nÄ° çok iyi anlÄ°yorum.  HÄ°zla plazma tedavisi her yerde devreye girebilir. YalnÄ°z benim bu noktada kuÅŸkularÄ°m var, standart plazma beraberinde istenmeyen sorunlarÄ° getirebilir.
Ä°ÅŸte bu yüzden grubumuz 4 haftadÄ°r çalÄ°ÅŸÄ°yor ve ÅŸu anda üretime hazÄ°r olan FDA’in (Amerika BirleÅŸik Devletleri’nin SaÄ�lÄ°k BakanlÄ°Ä�Ä°’na baÄ�lÄ°; gÄ°da, diyet eklentileri, ilaç, biyolojik medikal ürünler, kan ürünleri, medikal araçlar, radyasyon yayan aletler, veteriner aletleri ve kozmetiklerden sorumlu bürosu) belirttiÄ�i standartta ürünü hazÄ°rlamÄ°ÅŸ durumda.  Bir kere donör seçim kriterlerimiz var. Bu noktada, bir ÅŸeyin altÄ°nÄ° çizmek istiyorum. Ülkemizde özellikle konvelsan plazmayÄ° ana kaynaÄ�Ä° olan baÄ�Ä°ÅŸÄ°k donörlere ulaÅŸabilmek mümkün ve burada alÄ°nan standartlar da çok aÄ�Ä°r deÄ�il. ÅŸu anda bizim sadece kendi hastalarÄ°mÄ°zdan saptadÄ°Ä�Ä°mÄ°z, özellikle kendi hastalarÄ°mÄ°za bulaÅŸtÄ°rmÄ°ÅŸ olan hastalarÄ°mÄ°zÄ°n çocuklarÄ°nÄ°n immün olduÄ�unu görüyoruz ve bizim elimizde yaklaÅŸÄ°k 20 civarÄ°nda donör var. Bir kere donör çaÄ�rÄ°sÄ° hÄ°zla yapÄ°lmalÄ°, davet edilmeli. Bu noktada tarama testleri çok önemli. tarama testleri sadece  hastalara yapÄ°ldÄ°Ä�Ä° sürece, bizim immün insanlarÄ° bulabilme ÅŸansÄ°mÄ°z kÄ°sÄ°tlanÄ°yor. O yüzden bir organizasyonun alÄ°nan karar hÄ°zla eklenmesi gerekiyorö
“ÅŸU AN ELÄ°MÄ°ZDEKÄ° EN ETKÄ°LÄ° TEDAVÄ° Ä°LE KARÅŸI KARÅŸIYAYIZ”
ÅŸu anki üretim metodlarÄ°nÄ° da anlatan OvalÄ°, “Uygun donör seçiliyor, önce patojen inaktive ediliyor, içerisindeki proteazlar (Proteinlerin parçalanmasÄ°ndan sorumlu enzim grubu) ki bu viral enfeksiyonlarda bunlarÄ° çok istemiyoruz, azaltÄ°larak konsantre ediliyor. Sonra içindeki antibody titresi (Bir antikor titresi, belirli bir epitopu tanÄ°yan ve hala pozitif bir sonuç veren en büyük seyreltmenin tersi olarak ifade edilen bir organizmanÄ°n ne kadar antikor ürettiÄ�inin bir ölçümüdür.) gösteriliyor ve 100 ml’lik kryobagler halinde hazÄ°r.  YapÄ°lan kalite kontrol testlerinden bir tanesine dikkatiniz çekmek istiyorum. Bu teste özellikle canlÄ° Covid-19 virüsü üzerinde deÄ�iÅŸik  ilüzyonlarla koyduÄ�unuzda elinizdeki plazmanÄ°n etkinliÄ�ini gösteriyor. Sonuç olarak plazma tedavisi elimizdeki en güçlü tedavi ve bunun biran önce uygulamaya yüksek standartta girmesi gerekiyor. Bunun için de bir organizasyon hazÄ°rladÄ°k, yakÄ°nda bakanlÄ°Ä�Ä°mÄ°za sunacaÄ�Ä°z. Bu organizasyonda donör seçimi ve geliÅŸmeleri takip edecek ve verilen plazmanÄ°n etkinliÄ�ini takip edecek bir bilim kurulu, bir üretim merkezi, bir donör organizasyon alt yapÄ°sÄ°nÄ°n hÄ°zla oluÅŸmasÄ° gerekiyor. Ben bakanlÄ°Ä�Ä°mÄ°zÄ°n bunlarÄ° çok kÄ°sa sürede organize edeceÄ�ine inanÄ°yorum. Ve bilimsel verilere göre ÅŸu an elimizdeki en etkili tedavi ile karÅŸÄ° karÅŸÄ°ya olduÄ�umuzu belirtmek istiyorum” diye konuÅŸtu.
BAKAN VARANK DA PROF. DR. OVALI’YA SORULARINI YÖNELTTÄ°
OvalÄ°’nÄ°n sunumunun yapmasÄ°nÄ°n ardÄ°ndan canlÄ° konferansta kendisine sorular yönelten Sanayi ve Teknoloji BakanÄ° Mustafa Varank, “ÅŸöyle bir cümle kurdunuz, aslÄ°nda tedavilerine etkinliÄ�i ile ilgili bir endiÅŸe belirttiniz baÅŸta ama bu antikor tedavisi ile ilgili de çok heyecanlÄ° konuÅŸuyorsunuz. Burada ufak bir çeliÅŸki var gibi anlaÅŸÄ°labilir izleyicilerimiz tarafÄ°ndan. Antikor tedavisi sonuçta çok geleneksel bir yöntem, dünyada herkes bunu uyguluyor ve bir netice alÄ°yor. Sizin gözlemlerinize göre iyileÅŸme oranlarÄ°ndan bahsedebilir misiniz?” diye sordu. OvalÄ°, Varank’Ä°n ilk sorusunu, “Sonuçlar ile ilgili, mevcut tedavilerin iÅŸe yaramadÄ°Ä�Ä°nÄ° söylemek istemiyorum sadece bir çok tedavi deÄ�iÅŸmesine raÄ�men ölüm oranlarÄ° AralÄ°k’ta da aynÄ°, bugün de aynÄ°. YalnÄ°z Çin datasÄ°na bakarsanÄ°z diyor ki, verdiÄ�im tüm hastalarda iÅŸe yaradÄ°. MERS ve SARS da öyle, H1N1 de öyle, EBOLA da öyle. AslÄ°nda bu çok klasik  bir tedavi, gerçekten iÅŸe yarayabilir. Ama yüzde yüz mü, bu sorunun cevabÄ°nÄ° önümüzdeki birkaç haftada verebileceÄ�im” diye yanÄ°tladÄ°.
OvalÄ°’nÄ°n çÄ°karttÄ°Ä�Ä° çalÄ°ÅŸma modeli hakkÄ°nda da soru yönelten Varank, “Bir model çÄ°kartmÄ°ÅŸsÄ°nÄ°z modelinizde anladÄ°Ä�Ä°mÄ°m kadarÄ°yla sadece virüs testi deÄ�il, antijenden giden sistem ile hasta olmuÅŸ ve tedavi olmuÅŸlardan antikor almayÄ°p bu antikor bazlÄ° testleri de yaparak hiç  belirtisiz bu iÅŸi atlatanlarÄ° da tespit edip bunlardan da antikor plazma üretimi yapalÄ°m diyorsunuz. Ama benim konuÅŸtuÄ�um insanlar ÅŸunu söylüyor eksik bilgi olabilir. Antikor testlerindeki doÄ�ruluk oranlarÄ°nda bir sÄ°kÄ°ntÄ°dan bahsediliyor. Yani bu PSR temelli antijen testleri kadar doÄ�ruluk oranlarÄ°nÄ° yakalayamadÄ°Ä�Ä°… Sizin yaptÄ°Ä�Ä°nÄ°z çalÄ°ÅŸmalarda böyle bir ÅŸeye ÅŸahitliÄ�iniz oldu mu? antikor testlerinin baÅŸarÄ°larÄ°nÄ°  nasÄ°l görüyorsunuz?” dedi.
“BÄ°Z SÄ°ZLERÄ°N BÄ°ZE VERECEÄ�Ä° HER ÅŸEYE HAZIRIZ”
Prof. Dr. Ercüment OvalÄ° bu soruya ise, “YanlÄ°ÅŸ pozitifliÄ�i az ama yanlÄ°ÅŸ negatifliÄ�i fazla. Ama zaten biz bu donörlerden elde ettiÄ�imiz sonuçlarÄ°, virüs üzerine plazmayÄ° koyup virüsü durdurup durdurmadÄ°Ä�Ä°nÄ° zaten gözlemliyoruz. O yüzden bu risk azalÄ°r. Ama ben bir ekonomist deÄ�ilim, bunun ülke ekonomisine, böyle büyük bir taramanÄ°n ya da bu taramalardaki yanlÄ°ÅŸ sonuçlarÄ°n ülke ekonomisine zararÄ° ne olabilir. Bize bir yol gösterirseniz bakanlÄ°k olarak, biz o modeli bakanlÄ°klarÄ°mÄ°z ile birlikte dizayn edebiliriz” ÅŸeklinde yanÄ°t verdi.
Bakan Varank’Ä°n “AslÄ°nda Türkiye’nin her tarafÄ°nda bu iÅŸi yapmak isteyen ekipler var. Mesela Gaziantep’te bir ekip var. DiÄ�er arkadaÅŸlar da çalÄ°ÅŸmak istiyor. Madem bir standart oluÅŸturulmasÄ° gerekiyor. Bu ürünün standardÄ° ile ilgili bir yapÄ°yÄ° hÄ°zlÄ°ca kurmaya çalÄ°ÅŸsak, bu standardÄ° oluÅŸturacak yapÄ°yÄ° belki TÜBÄ°TAK altÄ°nda kurabiliriz ya da sizin çalÄ°ÅŸtÄ°Ä�Ä°nÄ°z merkezi bir ulusal altyapÄ°ya çevirip orada böyle bir ÅŸey yapabiliriz. Bu konuda da fikrinizi merak ediyorum” sorusunu ise OvalÄ°, “DiÄ�er gruplarÄ°n çalÄ°ÅŸtÄ°Ä�Ä°nÄ° biliyorum, iyi ki varlar. Biz sadece AcÄ°badem olarak Türkiye’ye yetebilme imkanÄ°na sahip deÄ�iliz ama standardÄ°n oluÅŸturulmasÄ° çok önemli. Antep de, Hacettepe’de bunu yapmalÄ°. Belki ÅŸöyle bir hizmeti verebiliriz, plazmalar merkezlerde toplanÄ°r, bunlarÄ°n inaktive edilmesi belli merkezlerde yapÄ°lÄ°r. BunlarÄ°n belli merkezlere gelip standart üretimi olabilir. Ama bu arada, standart ürünün yetiÅŸemeyeceÄ�i hastalarÄ°n olduÄ�unu biliyoruz. Bu durumda da tabii ki diÄ�er ürün hastalara verilebilir ama benim tek endiÅŸem, diÄ�er ürün ve standart ürünün kullanÄ°lmasÄ° ile birlikte çÄ°kabilecek tedavi farklÄ°lÄ°klarÄ°nÄ°n bir hayal kÄ°rÄ°klÄ°Ä�Ä° yaratarak plazmanÄ°n önünü kapatmasÄ°. AslÄ°nda temel korkum bu. Çünkü verdik iÅŸe yaramadÄ°, insanlar panik halinde ve hekimler o tedaviyi hÄ°zla terk edecek. Standartta gidersek,  akÄ°nÄ° ve karasÄ°nÄ° göreceÄ�iz. Biz sizlerin bize vereceÄ�i her ÅŸeye hazÄ°rÄ°z. Bizi koordine edin, belirlediÄ�iniz ÅŸekilde çalÄ°ÅŸalÄ°m. Yeter ki bizi dinleyin” diye cevapladÄ°.